Wierzba Wielkanocna

Z okresem Świąt Wielkanocnych nierozerwalnie związana jest wierzba, a dokładniej wierzbowe gałązki z rozwijającymi się baziami. Są tradycyjnym elementem palm wielkanocnych, pojawiają się w wielkanocnych ozdobach oraz na kartkach świątecznych.

Która wierzba tradycyjnie trafiała do palm wielkanocnych, dlaczego właśnie ta, co symbolizuje i jakie tradycje są z nią związane?

 

Jako mała dziewczynka zawsze przed Świętami Wielkanocnymi chodziłam z moją Babcią zrywać ‘bazie kotki’, czyli gałązki z rozwijającymi się kwiatami wierzby. Wtedy nie zastanawiałam się co to za krzew, teraz już wiem, że była to wierzba iwa Salix caprea. Dlaczego właśnie ta wierzba ? Otóż z bardzo prostego powodu, mianowicie dlatego, że kwitnie najwcześniej z wierzb krajowych, czyli już w marcu. Okazy męskie tego gatunku wyróżniają się dużymi żółtymi kotkami, natomiast okazy żeńskie kotkami srebrzystymi. W Anglii określane są jako ‘kocie wierzby’ (ang. pussy willow), a u nas jako 'bazie kotki' lub 'kocie bazie'. Cóż, trudno się oprzeć wrażeniu, że te puchate bazie nie są uroczymi kociakami ;)

Jak widać świąteczne bazie nie są jedynie naszą polską tradycją świąteczną. Pojawiają się także na angielskich kartkach świątecznych w towarzystwie zajączka, czy na niemieckich w towarzystwie ... innych świątecznych zwierzątek ;)

Wierzba iwa nazywana też była wierzbą palmową, z racji tego, iż nosiło się ją do święcenia w Niedzielę Palmową (zwaną też Niedzielą Kwietną lub Niedzielą Wierzbną). 

Gałązki wierzbowe święci się także w cerkwiach prawosławnych w Rosji. 

Poniższe zdjęcia przedstawiają kobiety kupujące gałązki wierzbowe na Niedzielę Palmową w Warszawie, w latach 1935 i 1960.

Bazie wielkanocne stały się także motywem w polskim malarstwie. Poniżej obraz Piotra Stachiewicza (1858-1938) 'Wiosenne bazie'.

W Polsce wierzba, która najszybciej ze wszystkich drzew okrywa się zielenią i puszystymi, srebrnymi baziami symbolizuje siły żywotne, zdolność odradzania się, zmartwychwstanie. Dawniej w Niedzielę Palmową łykano poświęcone kotki wierzbowe, co miało zapobiegać przed chrypką i bólem gardła.

Wierzba iwa jest jednym z najwcześniejszych i najlepszych drzew miododajnych, przyciągającym także inne owady. Poniżej rysunek Alfreda Edmunda Brehm z 1893 roku przedstawiający 'Wiosenny dzień z życia owadów' (źródło: archive.org)

 

Tradycyjnie na wsiach zrywano gałązki wierzby iwy, obecnie przed świętami można kupić także bardziej smukłe i eleganckie gałązki z kotkami wierzby purpurowej Salix purpurea czy wierzby wiciowej Salix viminalis.

Wierzba iwa - wymagania:

Stanowisko – słoneczne

Gleba – w przeciwieństwie do większości wierzb woli gleby raczej suche niż mokre, ale urośnie na każdej

Mrozoodporność – bardzo dobra

Rozmiary – wysoki krzew, rzadziej małe drzewo do 12 m (wyjątek stanowi okaz w Puszczy Białowieskiej - 25 m wys.)

Problemy:  żadnych

źródło zdj.: Pinterest.com